Hoe werkt de bestrijding
De meldingen die gedaan worden van de AH op waarneming.nl worden door mij gevalideerd. Bij een bevestigde AH waarneming breng ik de melder in contact met een contactpersoon van de lokale imker vereniging, welke dan met meerdere leden een zoekgroep start om het nest van de AH te lokaliseren. Pas als er een (grove) lokatie is van het nest kunnen de bestrijders van de provincie aan de slag om het nest te vinden en te verdelgen.
Er zijn dus 4 stappen:
| Melden van de waarneming op waarneming.nl | Iedereen |
| Valideren van de melding | Coordinator |
| Opsporen van het nest | Lokale imkers |
| Verdelging van het nest | Provincie |
Help !
Alle lokale verenigingen van de NBV (Nederlandse Bijenhouders Vereniging) en Imkers Nederland zijn gevraagd een contactpersoon (CP) aan te wijzen. Inmiddels is er een netwerk van CP’s maar zoals uit onderstaande kaart blijkt is de dekking nog zeker niet landelijk. Ben je imker en is je regio nog niet ingekleurd, geef je dan op als CP of bespreek dit binnen je vereniging !
Bestrijding van de AH is urgent, omdat uit ieder nest van de AH tot 50 nieuwe koninginnen kunnen komen, die in het volgend jaar ieder een eigen nest bouwen. Ze breiden zich dus enorm snel uit over Nederland.
Opsporingstechniek
Wij beschrijven hier de Jersey methode
(c) Vlaams Bijen Instituut
Op het eiland Jersey gebruiken ze sedert 2019 deze techniek die gebaseerd is op wiekpotten met lokstof. Dit zijn potten die in tegenstelling met wespenvallen de hoornaars in leven laten in plaats van ze te laten verdrinken. Het principe is dat vanop deze wiekpotten de vliegrichting van de hoornaars bekeken wordt. In het ideale geval worden hoornaars ook gemerkt (vooral als de wiekpot door meerdere hoornaars bezocht wordt is dit nodig) omdat zo de vliegtijden berekend kunnen worden.
Hoe ga je praktisch te werk?
Stap 1: het maken en uithangen van wiekpotten.
Een wiekpot heeft volgende kenmerken: een pot met daarin een wiek die de vloeistof naar boven toe trekt. De stof die wij gebruiken is van het type swiffer poetsdoek die je na gebruik normaal wegwerpt. Best is deze doek eerst te koken omdat er soms wat zeep in verwerkt zit. Het deksel wordt doorboord (boorgat van ongeveer 4 mm is voldoende). Belangrijk is dat het gat met de wiek goed afgesloten is zodat insecten niet naar binnen kunnen want dan zullen ze verdrinken. Als vloeistof kan je een aangekocht product gebruiken (bijvoorbeeld Trappit van Edialux), ofwel maak je zelf een mengsel bestaande uit 1/3de droge witte wijn, 1/3de bier en 1/3de suiker. De suiker dient om de insecten te lokken, de alcohol zorgt ervoor dat bijen niet aangetrokken worden en wespen zijn daar ook wel liefhebber van. Idealiter hangt een wiekpot net onder ooghoogte zodat je gemerkte hoornaars kan herkennen en liefst op een open plaats zodat je de hoornaar gemakkelijk kan zien wegvliegen.
Stap 2: het merken van de hoornaars.
Als een wiekpot op een goede plaats hangt, kan hij na enkele uren al bezocht worden door hoornaars. Om er zeker van te zijn dat je dezelfde hoornaar ziet, dien je deze te merken. Bij een pot die druk bezocht wordt, moet je dus verschillende merktekens gebruiken. Je kan gebruikmaken van Opalith merkplaatjes, of met een merkstift. Daarvoor moet je de hoornaar vangen en in een merkbuisje met stamper plaatsen. Een merkplaatje breng je aan op het borststuk met een beetje houtlijm of was. Na het merken laat je de hoornaar de volledige ruimte van het merkbuisje gedurende 1 minuut zodat de lijm of was kan opdrogen. Daarna laat je de hoornaar terug vrij. Meestal zal het daarna een tijd duren vooraleer de hoornaar terugkomt naar de wiekpot, soms vrijwel meteen. Als je een dag erna terug gaat, dan zal de hoornaar ook wel terug zijn.
Stap 3: opmeten van tijden en vliegrichtingen.
Van elke gemerkte hoornaar noteer je nu de tijd dat ze aan de wiekpot vertrekt en daarna er terug is om een volgende lading suikers op te halen. Deze tijd is van belang. Een vrijwilliger van Jersey heeft uitgerekend dat 1 minuut overeenkomt met 100 meter. Blijft een hoornaar na het drinken dus 3,5 minuten weg, dan zit het nest ongeveer op 350 meter afstand. Een enkele tijdmeting volstaat echter niet. Herhaal de tijdmeting minstens 5 keer en neem er het gemiddelde van.
Twee type hoornaars die verschillen in de taak waarin zij gespecialiseerd zijn komen drinken van de wiekpot. Enerzijds de eiwitverzamelaars die sporadisch komen bijtanken en zeer uiteenlopende tijdmetingen geven. Anderzijds de suikerverzamelaars die voortdurend de afstand tussen het nest en de wiekpot afleggen en wél consistente tijden geven. Een hoornaar die tot het eerste type (eiwitverzamelaar) behoort komt minder vaak voor op de wiekpot, maar kunnen je metingen stevig in de war sturen. Het komt er op aan om de aandacht te vestigen op één of enkele betrouwbare hoornaars die suikers verzamelen voor het nest.
Wiekpotten en tijdmetingen werken niet altijd en overal. Té dicht bij het nest (100 m) zijn de hoornaars niet snel geneigd om de wiekpot te bezoeken. Té ver van het nest is het voor de suikerverzamelaars niet meer rendabel om zo ver te vliegen. De wiekpot werkt het best tussen 100 m en 500 m rond het nest.
Stap 4: vliegrichtingen en tijden op kaart uitzetten.
Om goede metingen te hebben, moet je minstens 5 metingen per hoornaar hebben. Hoe meer metingen, hoe beter. Daarmee ga je aan de slag om je vliegrichtingen en tijdsaanduidingen op kaart uit te zetten. Als je maar 1 wiekpot gebruikt en is de tijd meer dan 5 minuten, dan kan je de wiekpot in de vliegrichting 100 meter verplaatsen. Na enige tijd zouden de hoornaars deze wiekpot moeten vinden en zou je tijden korter moeten zijn. Misschien merk je dat de vliegrichting licht afwijkt, want een hoornaar volgt niet altijd een rechte lijn naar haar nest maar maakt gebruik van landschapskenmerken. Idealer is meerder wiekpotten uitzetten. Dan kan je op een kaart cirkels trekken volgens het principe van 1 minuut = 100 meter, en aanduiding van de vliegrichting. In het voorbeeld van De Pinte waren er 2 nesten, aangeduid met een rode bol. Het voorbeeld uit Heule is met minder wiekpotten en volledige cirkels.
Ook nu kan je meer informatie over de gebruikte methode terugvinden op de facebookpagina van Opsporing Aziatische Hoornaar Nederland.
Om te voorkomen dat onbewaakte wiekpotten worden verwijderd wordt aangeraden er een informatieblad bij te plaatsen:
